Kaddib go’aanka Israa’iil ay ku aqoonsatay Somaliland, oo ah gobol ka tirsan Soomaaliya, inay tahay “dowlad madax-bannaan,” Turkiga, dalal badan oo Bariga Dhexe iyo Afrika ah, iyo hay’ado caalami ah ayaa soo saaray falcelinno isdaba joog ah.
Turkiga
Afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda Turkiga, Öncü Keçeli, ayaa sheegay in bayaanka Israa’iil ee aqoonsiga Somaliland uu yahay tusaale cusub oo ka mid ah tallaabooyinka sharci-darrada ah ee xukuumadda Ra’iisul Wasaare Benjamin Netanyahu, kuwaas oo lagu doonayo in lagu abuuro xasillooni-darro heer gobol iyo heer caalami ah.
Keçeli wuxuu carrabka ku adkeeyay in tallaabadan ay ka dhigan tahay faragelin toos ah oo lagu sameeyay arrimaha gudaha ee Soomaaliya, isagoo xusay in go’aannada la xiriira mustaqbalka dalka iyo gobolkiisa waqooyi ay tahay inay ka tarjumaan rabitaanka dhammaan shacabka Soomaaliyeed.
Isagoo mar kale xaqiijinaya sida ay Turkigu uga go’an tahay nabadda iyo amniga Geeska Afrika, Keçeli wuxuu sheegay in Ankara ay si adag u taageerto wadajirka dhuleed ee Soomaaliya isla markaana ay sii wadi doonto garab istaagga shacabka Soomaaliyeed.
Soomaaliya iyo Maamulka Koonfur Galbeed
Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa sheegay in tallaabada Israa’iil ay tahay “mid ka hor imaanaysa sharciga caalamiga ah” isla markaana ay tahay faragelin aan la aqbali karin oo lagu sameeyay arrimaha gudaha ee Soomaaliya, isagoo adkeeyay in “Soomaaliya iyo shacabkeedu ay yihiin hal: aan la kala goyn karin.”
Wasaaradda Arrimaha Dibadda Soomaaliya ayaa diiday tallaabadaas, iyadoo ku tilmaantay sharci-darro, isla markaana mar kale xaqiijisay madax-bannaanida iyo wadajirka dhuleed ee dalka sida ku xusan axdiyada caalamiga iyo kuwa gobolka.
Madaxweynaha Dowlad-goboleedka Koonfur Galbeed, Cabdicasiis Xasan Maxamed, ayaa isna cambaareeyay tallaabadaas, isagoo qoraal ku daabacay baraha bulshada ee shirkadda Mareykanka ah ee X ku yiri:
“Waxaan si adag u diidayaa bayaanka Ra’iisul Wasaare Netanyahu ee aqoonsiga Somaliland.”
Wuxuu intaas ku daray:
“Tani waxay jebinaysaa sharciga caalamiga ah waxayna halis gelinaysaa madax-bannaanida iyo midnimada Soomaaliya.”
Masar
Wasiirka Arrimaha Dibadda Masar, Badr Abdelatty, ayaa khadka telefoonka kula xiriiray dhiggiisa Soomaaliya, Turkiga iyo Jabuuti, isagoo diiday kuna cambaareeyay go’aanka Israa’iil, sida ay sheegtay Wasaaradda Arrimaha Dibadda Masar.
Wasaaraddu waxay adkaysay in tallaabo kasta oo hal dhinac ah oo ku xadgudbaysa madax-bannaanida Soomaaliya ama wiiqaysa xasilloonideeda, oo ay ku jiraan isku dayo lagu sameynayo maamulo barbar socda, ay tahay mid aan la aqbali karin.
Midowga Afrika
Midowga Afrika (AU) ayaa isna diiday aqoonsi kasta oo loo fidiyo Somaliland, isagoo mar kale xaqiijiyay sida aan leex-leexad lahayn ee uu uga go’an yahay midnimada, madax-bannaanida iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya.
“Guddoomiyaha Guddiga Midowga Afrika, Maxamuud Cali Yuusuf, wuxuu si adag u diidayaa hindise ama tallaabo kasta oo lagu doonayo in Somaliland loogu aqoonsado maamul madax-bannaan,” ayuu Midowgu ku yiri bayaan uu ku daabacay X, isagoo ka digay in tallaabooyinka noocaas ah ay wiiqi karaan nabadda iyo xasilloonida guud ahaan qaaradda.
Waxa kale oo uu caddeeyay in Somaliland ay weli tahay qayb ka mid ah Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.
Golaha Iskaashiga Khaliijka (GCC)
Xoghayaha Guud ee Golaha Iskaashiga Khaliijka, Jaasim Maxamed Al-Budaiwi, ayaa cambaareeyay oo diiday go’aanka Israa’iil ee aqoonsiga Somaliland, isagoo ka digay in arrintaasi ay wiiqi karto xasilloonida Geeska Afrika isla markaana ay dejin karto tusaale halis ah oo kordhin kara xiisadaha iyo colaadaha gobolka.
Jaamacadda Carabta
Xoghayaha Guud ee Jaamacadda Carabta, Axmed Aboul Gheit, ayaa ku tilmaamay go’aanka Israa’iil mid aan la aqbali karin, isagoo sheegay inuu yahay jebin cad oo sharciga caalamiga ah.
Wuxuu ka digay in aqoonsi hal dhinac ah uu yahay faragelin lagu sameeyay arrimaha gudaha ee Soomaaliya isla markaana uu dejinayo tusaale halis ah.
Mareykanka
Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa Jimcihii sheegay inuusan damacsanayn inuu si degdeg ah ugu daydo Israa’iil aqoonsiga Somaliland.
“Wax walba waa la daraasaynayaa… waanu daraasaynaynaa. Waxyaabo badan ayaan daraaseeyaa, mar walbana waxaan gaaraa go’aanno wanaagsan oo sax noqda,” ayuu Trump ku yiri wareysi uu taleefoon ku siiyay wargeyska New York Post.
Markii wax laga weydiiyay soo-jeedinta Somaliland ee ah in Mareykanka la siiyo marin deked ku taalla Gacanka Cadmeed, Trump wuxuu uga jawaabay si fudud isagoo yiri: “Arrin weyn ma aha.”
Venezuela
Venezuela ayaa mar kale xaqiijisay taageeradeeda madax-bannaanida, midnimada iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya ee ku saleysan xuduudaheeda caalamiga ah ee la aqoonsan yahay.
“Mabda’aani waa mid aan la jebin karin wuxuuna saldhig u yahay nabadda iyo xasilloonida Geeska Afrika iyo guud ahaan caalamka,” ayuu yiri Wasiirka Arrimaha Dibadda Venezuela, Yvan Gil Pinto, qoraal uu ku daabacay Telegram.
IGAD
Hay’adda IGAD ayaa mar kale xaqiijisay sida ay uga go’an tahay midnimada, madax-bannaanida iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya, iyadoo diiday aqoonsi hal dhinac ah oo ka hor imanaya sharciga caalamiga ah.
Ururka xaruntiisu tahay Jabuuti ayaa ugu baaqay wada-hadal, iskaashi goboleed, iyo taageeridda nabadda iyo xasilloonida gobolka.
Qatar
Qatar ayaa iyaduna si adag uga hortimid go’aanka aqoonsiga Somaliland, iyadoo ku tilmaantay tallaabo halis ah oo hal dhinac ah oo jebinaysa sharciga caalamiga ah kuna xadgudbaysa madax-bannaanida, midnimada iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya.
Bayaan ay soo saartay Wasaaradda Arrimaha Dibadda Qatar ayaa lagu diiday isku day kasta oo lagu dhisayo ama lagu soo rogay maamulo barbar socda oo wiiqaya midnimada Soomaaliya, iyadoo la xaqiijiyay taageero buuxda oo loo hayo hay’adaha sharciga ah ee dalka iyo ilaalinta amniga iyo xasilloonidiisa.
Wasaaraddu waxay intaas ku dartay in Israa’iil ay tahay inay aqoonsato Dowladda Falastiin isla markaana ay ka shaqeyso joojinta dagaalka Qaza, iyadoo ku eedeysay Israa’iil inay wiiqayso sharciyadda caalamiga ah oo ay hurinayso xasillooni-darro goboleed.
Amiirka Qatar, Sheekh Tamiim bin Xamad Al Thani, ayaa khadka telefoonka kula hadlay Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud, isagoo u sheegay in Doha ay si buuxda u taageerto madax-bannaanida iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya.
Yemen
Wasaaradda Arrimaha Dibadda Yemen ayaa muujisay taageero buuxda oo ay u hayso madax-bannaanida, midnimada iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya, iyadoo diiday tallaabo ama bayaanno kasta oo u dhexeeya Israa’iil iyo Somaliland oo loo soo bandhigayo sidii arrin dhab ah, kuwaas oo jebinaya sharciga caalamiga ah.
Falastiin
Wasaaradda Arrimaha Dibadda Falastiin ayaa iyaduna mar kale xaqiijisay taageerada ay u hayso midnimada, madax-bannaanida iyo madax-bannaanida siyaasadeed ee Soomaaliya, iyadoo diiday aqoonsiga Israa’iil ee Somaliland, kuna tilmaantay mid wiiqaya xasilloonida dalka isla markaana khatar ku ah gobolka.
Waxay Tel Aviv ku eedeysay inay Somaliland u adeegsanayso siyaasad ballaaran oo xasillooni-darro ah, oo ay ku jiraan tallaabooyinka ka dhanka ah Falastiiniyiinta ku sugan Qaza.
Xamaas
Xamaas ayaa Sabtidii diiday qorshayaasha Israa’iil ee ku aaddan barakicinta qasabka ah ee Falastiiniyiinta Qaza, oo ay ku jirto in loo raro Somaliland, kaddib aqoonsiga Israa’iil ee gobolka gooni-goosadka ah.
Bayaan ay soo saartay, kooxda ayaa sheegtay inay diidan tahay “is-weydaarsiga aqoonsiga ee u dhexeeya Somaliland iyo hay’adda Sahyuuniyadda dambiilaha ah,” iyagoo ku tilmaamay “tusaale halis ah” iyo “isku day aan la aqbali karin oo lagu raadinayo sharciyad been ah.”
Iiraan
Iiraan ayaa Sabtidii si kulul u cambaareysay aqoonsiga Israa’iil ee Somaliland, iyadoo ku tilmaantay “xadgudub cad oo ka dhan ah madax-bannaanida iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya.”
Afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda Iiraan, Esmail Baghaei, ayaa tallaabada ku sifeeyay “mid shirqool ah,” isagoo adkeeyay baahida loo qabo “ilaalinta madax-bannaanida qaran, midnimada iyo wadajirka dhuleed” ee Soomaaliya, wuxuuna sheegay inay ku habboon tahay siyaasadda Israa’iil ee ah “xasillooni-darrada dalalka gobolka iyo sii hurinta amni-darrooyinka Badda Cas iyo Geeska Afrika.”
Isagoo taageeraya cambaareynta ay soo saareen OIC iyo AU, Baghaei wuxuu ugu baaqay beesha caalamka “tallaabooyin go’aan leh” si loo “baabi’iyo tallaabadan ballaarinta iyo khatarta abuuraysa ee ay qaaday xukuumadda gumeysiga.”
Suudaan
Wasaaradda Arrimaha Dibadda Suudaan ayaa sheegtay in aqoonsiga Israa’iil ee Somaliland uu yahay “tusaale halis ah oo wiiqaya xasilloonida iyo amniga guud ee gobolka.”
Waxay mar kale xaqiijisay taageerada buuxda ee Suudaan ay u hayso midnimada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya iyo madax-bannaanideeda dhammaan dhulkeeda iyo xuduudaheeda caalamiga ah ee la aqoonsan yahay.
Pakistan
Pakistan ayaa ku cambaareysay aqoonsiga Israa’iil ee Somaliland mid “kicin ah oo sharci-darro ah.”
Islamabad waxay sheegtay inay “si adag u cambaareyneyso isku day kasta oo lagu wiiqayo madax-bannaanida, midnimada iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya,” iyadoo diiday tallaabada Israa’iil ee ku aaddan “waxa loogu yeero gobolka Somaliland ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.”
Waxay mar kale xaqiijisay “taageero buuxda oo ay u hayso madax-bannaanida, midnimada iyo wadajirka dhuleed” ee Soomaaliya.
Sacuudi Carabiya
Sacuudi Carabiya ayaa sheegtay in tallaabada Israa’iil ay adkeynayso “tallaabooyin hal dhinac ah oo gooni-goosad ah” isla markaana ay ka hor imanayso sharciga caalamiga ah.
Bayaan ay soo saartay Wasaaradda Arrimaha Dibadda Sacuudiga ayaa lagu adkeeyay “taageerada buuxda” ee boqortooyadu u hayso madax-bannaanida Soomaaliya iyo midnimada iyo wadajirka dhulkeeda.
Riyaad ayaa sidoo kale diiday “isku day kasta oo lagu soo rogay maamulo barbar socda” oo wiiqaya xasilloonida Soomaaliya, waxayna sheegtay inay taageersan tahay hay’adaha sharciga ah ee dowladda Soomaaliya.
Midawga Yurub
Midowga Yurub ayaa Sabtidii sheegay in ixtiraamka midnimada, madax-bannaanida iyo wadajirka dhuleed ee Soomaaliya uu yahay “furaha nabadda iyo xasilloonida guud ee Geeska Afrika,” kaddib markii Israa’iil ay maalin ka hor aqoonsatay Somaliland inay tahay dowlad madax-bannaan.
Bayaan ay soo saartay, Midowga Yurub ayaa sheegay inuu “mar kale adkeynayo muhiimadda ay leedahay in la ixtiraamo midnimada, madax-bannaanida iyo wadajirka dhuleed ee Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya,” taas oo waafaqsan Dastuurkeeda iyo axdiyada Midowga Afrika iyo Qaramada Midoobay.
Midowga Yurub ayaa sidoo kale sheegay inuu “dhiirrigelinayo wada-hadal macno leh oo u dhexeeya Somaliland iyo Dowladda Federaalka Soomaaliya si loo xalliyo khilaafaadka muddada dheer soo jiray.”
